Φωτογραφίες
Πρόσθετα στοιχεία
H αρχαιολογική έρευνα που διενήργησε η εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων στην παραλία του Μεγάλου Καβουρίου, Βουλιαγμένης, Ανάμεσα στη σημερινή οδό Καβουρίου και τον σύγχρονο παραλιακό πεζόδρομο, έφερε στο φως τμήμα της αρχαίας αμαξητής οδού, μήκους 300μ. που κάποτε συνέδεε τον Δήμο Αιξωνιδών Αλών με το λιμάνι του παραλιακού μετώπου.
Μικροί λίθοι, τοποθετημένοι σε πυκνή διάταξη, εξασφάλιζαν ότι το αμμώδες έδαφος δεν θα μετατρεπόταν σε λάσπη σε περίπτωση ισχυρών βροχοπτώσεων
Από τα νομίσματα και την κεραμική που εντοπίστηκαν στον χώρο της ανασκαφής προκύπτει ότι ο δρόμος παρέμεινε σε χρήση ολόκληρο τον 4ο αιώνα. Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντική ανακάλυψη που φωτίζει πτυχές της πολεοδομικής οργάνωσης της περιοχής, όπως επίσης και της οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας των κατοίκων της.
Δίπλα από το σημείο του δρόμου με το μεγαλύτερο πλάτος, σε άμεση επαφή με το βόρειο ανάλημμά του, εντοπίστηκε από την ομάδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων ένα κτήριο ορθογώνιας κάτοψης, με διαστάσεις 3,30μ. x 2,50/2,60μ., οι τοίχοι του οποίου σώζονται στο ύψος των θεμελίων. Το λιθόστρωτο δάπεδό του είναι όμοιο με το κατάστρωμα του δρόμου, γεγονός που αποδεικνύει την ταυτόχρονη κατασκευή τους. Δεδομένου ότι ο δρόμος οδηγούσε στο αρχαίο λιμάνι πιθανολογούμε την ύπαρξη «φρουράς» στο χώρο, που θα ήλεγχε τη διέλευση των αμαξών και τη διακίνηση των προϊόντων.
Φωτογραφίες
Πρόσθετα στοιχεία
Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα ήταν το ιερό του αρχαίου δήμου των Αιξωνίδων. Η εμβέλειά του κάλυπτε όλη την Αττική αλλά είχε το ξεχωριστό χαρακτηριστικό της απευθείας επικοινωνίας με το μεγάλο ιερό της Δήλου. Χτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και ήρθε στο φως τυχαία, από παιδιά του ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης, το 1924 όπου βρήκαν αρχαία ερείπια, επιγραφή και μία μαρμάρινη κεφαλή.
Η υπό τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη συστηματική ανασκαφή στη συνέχεια φέρνει στο φως ένα μικρό αρχαϊκό ναό, το μικρό ιερό του Απόλλωνα Ζωστήρα.
Ο ναός, κατασκευασμένος από πωρόλιθο, έχει έναν ορθογώνιο σηκό - ο κύριος εσωτερικός χώρος στους αρχαίους ελληνικούς ναούς ο οποίος ήταν αποκλειστικά αφιερωμένος και χρησίμευε για την φύλαξη του αγάλματος - και η είσοδός του προς τα ανατολικά σώζει ακόμη τις παραστάδες και το κατώφλι στο οποίο διατηρούνται τα ίχνη από την ύπαρξη μιας δίφυλλης θύρας. Το δάπεδό του είναι στρωμένο με μεγάλες ορθογώνιες πλάκες, άριστα επεξεργασμένες και προσαρμοσμένες μεταξύ τους, είναι όμως ελάχιστα ορατές εξαιτίας της επικάλυψής τους από φερτά υλικά. Διαθέτει άδυτο, όπως συμφωνούν οι περισσότεροι μελετητές του, δηλαδή ένα προφυλαγμένο δωμάτιο στην πίσω πλευρά του το οποίο χρησίμευε για τη φύλαξη χρημάτων και πολύτιμων αναθημάτων.
Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν ακόμη τα βάθρα για τα τρία αγάλματα των θεών που λατρεύονταν εκεί: της Λητούς και των δύο παιδιών της, του Απόλλωνα και της Άρτεμης, ενώ σε δύο από αυτά διασώζεται ακόμη η αρχαϊκή επιγραφή: “ΗΑΛΑΙΕΙΣ ΑΝΕΘΕΣΑΝ”.
Στον ναό υπάρχει ακόμη ένας μαρμάρινος θρόνος, πιθανότατα για τον ιερέα. Έξω από την είσοδο μια υψηλή λίθινη λεκάνη ήταν το περιρραντήριο με νερό για τον εξαγνισμό των πιστών, ενώ λίγο μακρύτερα σώζεται και η βάση του μεγάλου βωμού. Οι επιγραφές υπήρξαν τα σημαντικότερα ευρήματα του ναού καθώς απέδειξαν ποιος ήταν, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές.
Μία πλάκα εξάλλου επάνω στην οποία σώζονται τα πόδια χήνας, δημιουργεί την ευθεία αναφορά στα μαρμάρινα ομοιώματα αυτού του πτηνού τα οποία έχουν βρεθεί στο Λητώον της Δήλου, καθώς η ασιατική καταγωγή της θεάς Λητούς συνδεόταν με τα έλη και τις λίμνες. Διότι, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, στη μυθική εποχή των θεών, όταν αυτοί έλυναν δυναμικά τις μεταξύ τους διαφορές, η Λητώ κυνηγημένη από την οργισμένη Ήρα, γιατί κυοφορούσε τα παιδιά του Δία, σταμάτησε στο ειδυλλιακό αυτό μέρος και νομίζοντας ότι επρόκειτο να γεννήσει, έλυσε τη ζώνη της.
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1936, η συστηματική ανασκαφή υπό τον Φοίβο Σταυρόπουλο θα φέρει στο φως την κατοικία του ιερέα, και πλούσια ευρήματα όπως νομίσματα, πήλινα ειδώλια, αγκίστρια, βάρη διχτυών, καρφιά, αγγεία, επιγραφές.
Το σημείο που χτίστηκε αποτελούσε τέλειο φυσικό παρατηρητήριο και ταυτόχρονα στρατηγική θέση από την οποία είναι εύκολος ο έλεγχος των θαλάσσιων διελεύσεων. Το γεγονός πως η μικρή χερσόνησος του Λαιμού στη Βουλιαγμένη διαθέτει και λεπτές και απότομες προεξοχές, είχε λειτουργήσει ως ασπίδα προστασίας για την Αθήνα. Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και με σύμμαχο το σκοτάδι οι Πέρσες πίστεψαν πως επρόκειτο για πλοία τα οποία τους κυνηγούσαν και έτσι τράπηκαν σε φυγή.
Η προέλευση της ονομασίας Ζωστήρ της περιοχής δεν έχει επιβεβαιωθεί από πηγές. Δύο είναι πάντως όπως φαίνεται οι επικρατέστερες απόψεις: Ο Παυσανίας και ο Στέφανος Βυζάντιος υποστηρίζουν ότι ο τόπος πήρε το όνομά του από το ζωστήρα της Λητούς, η οποία έγκυος και κυνηγημένη από την 'Ήρα στάθηκε να λουστεί στη λίμνη, όπου την έπιασαν οι πόνοι του τοκετού και έλυσε τη ζώνη για να γεννήσει. Τελικά όμως γέννησε απέναντι στη Δήλο με τη βοήθεια της Αθηνάς. Η άλλη άποψη είναι ότι οι «ζωστήριοι Θεοί» είναι πολεμικοί θεοί που ζώνονται το ξίφος για να πολεμήσουν υπερασπιζόμενοι τα στρατηγικής σημασίας σημεία της Αττικής.
Πρόσθετα στοιχεία
Ο χώρος αυτός περιλαμβάνει ένα οικιστικό σύνολο 6-7 σπιτιών γύρω από τα οποία υπάρχουν δρόμοι. Ανάμεσα στα σπίτια είναι ιδιαίτερα εμφανές ένα κυκλικό κτίσμα με διάμετρο 6μ, του οποίου τη χρήση δε γνωρίζουμε ακόμα. Στην ανατολική πλευρά αυτού του οικιστικού συνόλου βρέθηκαν δεξαμενές υδρεύσεως, ενώ νότια και ανατολικά είχαν διαμορφωθεί ελεύθεροι χώ-ροι μέσα στους οποίους υπήρχαν περίβολοι, όπου φαίνεται ότι λειτουργούσαν ιερά.
Σε άλλα σημεία κοντά ή μέσα στους περιβόλους βρέθηκαν Θεμέλια κτιρίων. Τα στοιχεία αυτά μας δεί-χνουν ότι ο χώρος πιθανά φιλοξενούσε σημαντικές Θρησκευτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις του δήμου. Αξίζει να επισημάνουμε ότι οι τύποι των κατοικιών στις περισσότερες περιπτώσεις βεβαιώνουν πως οι κάτοικοι της αρχαίας Βούλας είχαν ανεπτυγμένο βιοτικό επίπεδο, αφού η κάθε
κατοικία διέθετε 3 ή 4 δωμάτια, κουζίνα, λουτρό.
Πρόσθετα στοιχεία
Σε οικόπεδο 5,5 στρεμμάτων (ιδιοκτησίας των Αφών Σκλαβενίτη), στις οδούς Αθηναΐδος, Μυστρά και Λ. Βάρης στη Βούλα αποκαλύφθηκε μεγάλο κτιριακό συγκρότημα (5ος-4ος π.Χ. αι)
Πρόκειται για πολύ μεγάλο συγκρότημα (1.500 τ.μ.), «γεγονός πρωτοφανές, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα της περιοχής, παρόλο που ο αρχαίος δήμος περιλαμβάνει αναπτυγμένα οικιστικά σύνολα, αντίθετα με τους άλλους εκτός άστεως δήμους».
Το κύριο συγκρότημα έχει τετράγωνη κάτοψη πλευράς 25 μέτρων περίπου και αναπτύσσεται γύρω από ένα τετράγωνο αίθριο, με λαξευμένη κυκλική δεξαμενή στο φυσικό βράχο. Γύρω από το αίθριο αποκαλύφθηκαν 12 δωμάτια, δύο από τα οποία χωρίζει ενδιάμεσος τοίχος, και ένα, με πρόδρομο και σηκό, ταυτίζεται με μικρό αγροτικό ιερό, αφού στα νότια αποκαλύφθηκε τετράγωνος βωμός, που περικλείεται από ημικυκλικό ισχυρό περίβολο.
Στα βόρεια του κεντρικού συγκροτήματος αναπτύσσεται μεγάλος ορθογώνιος περίβολος, με ορατές διαστάσεις 18 Χ 25μ, καθώς στα ανατολικά συνεχίζεται σε όμορη ιδιοκτησία. Στο εσωτερικό του περιβόλου δεν εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Ισως πρόκειται για μεγάλο αύλειο χώρο. Στα ανατολικά, κοντά σε ισχυρό τοίχο, βρέθηκε τετράγωνο χτιστό πηγάδι, επιμελημένης τοιχοποιίας και είσοδος στο εσωτερικό αίθριο.
Το νεκροταφείο είχε ήδη εγκαταληφθεί αλλά κάτοικοι της περιοχής δείχνοντας σεβασμό στους νεκρούς θεμελίωσαν το κτίριό τους έξω από τον ταφικό περίβολο. Συγκεκριμένα πρόκειται για κτίριο κάτοψης σχήματος Γ, (ορατές διαστάσεις των δύο πτερύγων19,50Χ11,90μ. και 10,46Χ4,40μ.) ενώ τα δωμάτιά του αναπτύσσονται γύρω από μία κεντρική αυλή, που αποτελεί και τον πυρήνα του συγκροτήματος. Η αυλή αυτή (διαστάσεων 6,80Χ5,50μ) έχει πλακόστρωτο δάπεδο και σε διάφορα σημεία της εντοπίσθηκαν μεγάλα αποθηκευτικά αγγεία. Επίσης διασχίζεται από αγωγό που εξυπηρετούσε την απορροή των υδάτων.
Από τις 50 ταφές να σημειωθεί ότι οι 42 ήταν ταφικές πυρές, οι έξι ήταν απλοί ενταφιασμοί ενώ υπήρχαν επίσης ένας κεραμοσκεπής τάφος και μία ταφή σε πήλινη λάρνακα. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως πλήθος αγγείων τα οποία ήταν προσφορές στους νεκρούς, συγκεκριμένα 77 ακέραια (λήκυθοι, σκύφοι, πυξίδες, αλάβαστρα). Σε όλη την έκταση του ταφικού περιβόλου εξάλλου βρέθηκαν και θραύσματα πολλών άλλων αγγείων, (κύλικες, λακανίδες, σκύφοι) τα οποία σχετίζονται με τα νεκρόδειπνα, λατρευτικό έθιμο προς τιμή των νεκρών.
Ο τάφος ενός νεαρού αθλητή της αρχαιότητας περιελάμβανε 15 αγγεία που συνοδευόταν εκτός των άλλων από τη χάλκινη στλεγγίδα του (εργαλείο απομάκρυνσης του ελαίου με το οποίο άλειφαν οι αθλητές το δέρμα τους) αλλά και ο τάφος ενός μικρού παιδιού που είχε τοποθετηθεί με ιδιαίτερη φροντίδα πάνω σε ξύλινη κλίνη, όπως φαίνεται από τα σιδερένια καρφιά που βρέθηκαν γύρω και κάτω από το σκελετό και που οι γονείς του εναπόθεσαν δίπλα του, τους αστραγάλους (αγαπημένο του παιχνίδι) .
Τα ευρήματα που ήρθαν στο φως από την ανασκαφή του κτιρίου ήταν πολυάριθμα: Αμφορείς και πιθάρια, λεκανίδες, οινοχόες, χυτρίδια, πινάκια, φιάλες, κάνθαροι, σκύφοι, αλατοδοχεία, μεγάλος αριθμών κυψελών, μελαμβαφείς λύχνοι, υφαντικά βάρη, μολύβδινοι σύνδεσμοι, χάλκινα και σιδερένια αντικείμενα, λίθινα τριβεία, τμήματα από μυλόπετρες, λίθινος λουτήρας, αλλά πέντε χάλκινα νομίσματα. Το γεγονός αυτό αλλά και η ύπαρξη ανεπτυγμένου δικτύου υδροδότησης (αγωγός, αποχέτευση) συνηγορούν κατά τους αρχαιολόγους στην ταύτιση του χώρου με αγροτική οικιστική εγκατάσταση στα όρια του συνοικισμού του αρχαίου δήμου των Αιξωνίδων Αλών.
Η οικιστική οργάνωση του αρχαίου δήμου τοποθετείται στα τέλη του 6ου αιώνα (στα χρόνια της μεταρρύθμισης του Κλεισθένη), ενώ στον 5ο αιώνα οργανώνεται σε δύο συνοικισμούς.
Η εγκατάλειψή της πάντως έγινε νωρίς, στις αρχές του 3ου αι.π.Χ. κάτι που οι ανασκαφείς συνδέουν με τα γεγονότα του Χρεμωνιδείου Πολέμου (267-262 π.Χ.)